WE WILLEN VEEL
We willen veel. Heel veel. Er goed uitzien, carrière maken, genoeg sporten, gezond eten, een bruisend sociaal leven, een goed huwelijk/relatie (incl. stomend seksleven), financiële onafhankelijkheid, hechte vriendschappen, politiek betrokken zijn, goede ouders zijn, zorgen voor familieleden, leuke contacten in de buurt, vrijwilligerswerk, duurzaam leven, inspirerende hobby’s hebben, toffe vakanties, jezelf optimaal ontwikkelen… Vergeet ik iets?
En eigenlijk is het geen wonder. We leven in een maakbaarheidsmaatschappij, waarin het opgepoetste plaatje van perfectie op al die verschillende leefgebieden onder onze neus wordt geschoven. Op social media, in Hollywood films, talloze reclames, in magazines, op tv, etc. De continue boodschap is: you can have it all.
ALS JE MAAR HARD GENOEG WERKT
Gisteren zat ik te zappen en kwam ik langs het dankwoord van een musicalster die zojuist een musical award had gewonnen voor beste aanstormende talent. Geëmotioneerd vertelde hij over hoe hij altijd had gestotterd en hoe hij als klein jongetje nooit had durven dromen dat hij een carrière zou hebben waarin het zijn werk zou zijn om te praten en te zingen – dit vertelde hij zonder hapering. Prachtig natuurlijk. En toen zei hij, als bemoediging aan alle stotterende jongetjes met eenzelfde droom: ‘als je maar hard genoeg werkt, dan kun je álles bereiken!’.
Ik vond zijn speech krachtig en mooi en inspirerend. Wat heerlijk dat hij zijn stotteren had overwonnen en dat hij kon doen wat hij altijd al wilde. Ik gunde het hem van harte.
Maar (je voelt ‘em al) het ‘als je maar hard genoeg werkt, dan kun je alles bereiken’ - principe knelt ook. Het somt op hoe we vaak in onze maakbaarheidssamenleving kijken naar imperfectie, lijden, ongemak en beperking. Kortom: naar pijn.
JE MOET HET ZÉLF MAKEN
De boodschap die we dus krijgen is: als je maar hard genoeg je best doet, als je maar vasthoudend bent en doorbijt, dan komt het vanzelf goed en zal de pijn verdwijnen. De pijn van afwijzing. De pijn van kritiek. De pijn van niet goed zijn zoals je bent. Dan zal je succesvol zijn en het 100% zélf verdiend hebben. Dán heb je WAARDE. Een andere term voor zo’n maatschappij is ‘meritocratie’: dat wat je bereikt of niet bereikt, heb je aan jezelf te danken. Daar zit iets hoopvols in. Je bent namelijk niet meer afhankelijk van de sociale status van je familie of in welk huis je bent geboren. Dat biedt perspectief. Maar er zit ook een risico aan vast. Het wekt een bijna oneindige prestatiedruk op. Want je moet het immers zelf verdienen. Je vormt zélf je leven. Je moet het zélf maken. En als het je níet lukt... dan móet het toch wel aan jou liggen. Er is dus weinig ruimte voor falen of simpelweg te genieten van een minder spectaculair, imperfect, maar toch rijk leven.
ALLES, VOOR 100%
Wat nóg meer prestatiedruk oplevert is dat we dit principe toe lijken te passen op heel veel leefgebieden. Als de stotterende jongen zich helemaal richt op zijn carrière als musicalster, maar zijn sociale leven, politieke betrokkenheid, vrijwilligerswerk, etc. zou opgeven, dan klinkt het aannemelijk dat hij die musicalacteur wordt (hoewel ook dat van meer factoren afhankelijk is dan alleen zijn eigen input, maar dat even terzijde). Maar… wil hij álles… dan is het niet reëel dat hij op elk gebied succesvol is én tegelijkertijd niet opgebrand raakt. Kortom: alles 100% willen is gewoon níet reëel. Met de energie, de talenten, de omstandigheden, de tijd en de gemiddelde levensduur die we hebben. Simpel. Onze fysieke, mentale en emotionele gezondheid komt hoe dan ook in de knel (we hebben geen reminder nodig van de torenhoge burn-outcijfers...).
HET ALTERNATIEF?
Tegelijkertijd… het andere extreme is ook niet aan te raden. Tegenover het idee dat je alles zelf in de hand hebt staat iets dat ‘aangeleerde hulpeloosheid’ heet (een fenomeen onderzocht door o.a. Martin Seligman). Dit is de overtuiging dat wat je ook doet, je toch niks kan doen aan het lijden dat je overkomt. Resultaat: je stopt met proberen, raakt passief en depressief en voelt je volledig afhankelijk van externe krachten.
Beide extremen zijn dus schadelijk voor ons. Het eerste geeft prestatiedruk en stress, zeker omdat we succesvol willen zijn in zoveel leefgebieden tegelijk. Maar het tweede geeft passiviteit en somberheid en maakt ons ongelukkig. Want als we zelf geen controle hebben over wat ons overkomt, wat heeft het dan voor zin om het überhaupt te proberen?
HET GOUDEN MIDDEN?
Wat helpt ons uit beide extremen te blijven? Wat brengt ons leven in het midden, waar het goed is, waar we tot bloei kunnen komen? Daar is niet één formule voor (I wish!). Het is ook geen statische plek waar je eenmalig komt, om vervolgens voor altijd happy te zijn. Dat is juist het maakbaarheidsideaal dat we proberen af te schudden 😊.
Maar ik heb wel een paar tips om je op weg te helpen:
Leer jouw gouden midden herkennen: Dit is waar je proactief kan zijn, invloed kan uitoefenen en keuzes maakt. Ga eens onderzoeken: zit jij meer aan de maakbaarheidskant? Of de meer passieve 'het maakt toch allemaal niet uit'? Wat is jouw gouden midden?
Doe het niet alleen: We zijn sociale wezens, help elkaar het midden te vinden door niet alleen mensen te vragen om je aan te moedigen (waar zeg je ja tegen?), maar je soms ook af te remmen (waar zeg je nee tegen?).
Wees vriendelijk voor jezelf: erken dat om fysiek, mentaal en emotioneel gezond te blijven, je je grenzen zal moeten kennen. Wees nieuwsgierig en onderzoek: waar voel je jouw grenzen? En maak vervolgens een vriendelijke afweging: is dit een grens die je mag (leren) verleggen, die je moet accepteren of die je misschien zelf wel mag omarmen als onderdeel van wie jij bent?
Succes!
P.S. Herken jij dat prestatiedruk je in de weg zit? Wil jij in het midden leren leven en ben je op zoek naar hulp daarbij? Boek gerust een (gratis) afspraak in mijn agenda om 20 minuten kennis te maken, waarin we verkennen wat ik voor je kan betekenen. Meer over mij weten? Lees hier meer.
P.P.S. Of misschien past het beter bij jou om (eerst) meer te lezen over de thematiek, dan kan ik je de volgende boeken aanraden: ‘The proven power of being kind to yourself’, van Kristin Neff en ‘Essentialism’ van Greg McKeown