Een verhaal over schaamte en het accepteren van imperfecties. Hoe we schaamte kunnen loslaten en tevoorschijn mogen komen zoals we zijn.
Moedervlek
Een tijdje terug moest ik naar de dokter. Mijn masseuse had me gewezen op een moedervlek op m'n rug die wat verdachte trekjes had. Nu was ik niet zo gehecht aan het ding. Dus in plaats van 'het even aan te zien' verwees mijn huisarts me door naar de dermatoloog om hem gelijk maar weg te laten halen.
De dermatoloog
De dermatoloog, een ietwat nonchalant ogende man van begin veertig, wit overhemd uit de achterkant van zijn broek, ontving mij vriendelijk. Hij keek even naar de moedervlek, uitte zijn vermoeden dat het geen melanoom was - dankuwel - en leidde me gelijk naar een aangrenzende kamer waar ik op m'n buik op een tafel mocht gaan liggen.
Terwijl hij bezig was mijn rug te steriliseren met koude watjes vroeg hij of ik kinderen had. 'Ja, één, een jongen.' - Ik moet altijd m'n best doen om niet over te lopen van trots als ik dat zeg. Maar ik voel me altijd een beetje alsof ik de allereerste vrouw ter wereld ben die het voorrecht geniet een zoon van twee en een half te hebben. Maar dat terzijde.
'Och ja, prachtige leeftijd', zei de dermatoloog. Daar kon ik wel wat nuances in aanbrengen, maar ik liet het zo. Na een korte stilte vervolgde de arts het gesprek en liet hij subtiel vallen dat tijdens de zwangerschap, onder invloed van hormonen, moeders vaak pigmentvlekken ontwikkelen.
Schaamte
Direct stond ik 'aan'. Mijn eerste reactie had vast zijdelings te maken met de ongemakkelijke situatie waarin ik me al bevond, liggend op m'n buik met m'n nek in een ongelukkige hoek en de pijn verbijtend van de verdoving die werd geïnjecteerd. Ik voelde me betrapt. Shit, hij had mijn ‘afwijking’ ontdekt, ondanks foundation die ik die morgen met zorg op m'n gezicht had gestempeld.
Terwijl ik mezelf intern bij elkaar raapte corrigeerde ik hem dat ik het al ver voor m'n zwangerschap had en dat ik er al heel veel aan had proberen te doen, waaronder laser. 'Ja, nee, laser werkt ook helemaal niet.' Oh, dacht ik sarcastisch, tig andere behandelaars voor u zeiden wat anders, maar ú zal natuurlijk wel gelijk hebben. Maar dat zei ik natuurlijk niet, want de situatie was al ongemakkelijk genoeg.
Verzet
Ietwat gelaten liet ik de man doorpraten over een fan-tas-tische melasma behandeling, die hij had ontwikkeld. Nu spitste ik toch m'n oren, een sprankje hoop flakkerde achter m'n kritische houding. Zou er dan toch...? Hij somde op: eerst een peeling waarbij je de bovenste laag van je huid eraf wordt gehaald, dan drie maanden een créme en daarna een speciale camouflerende foundation. Want ja, ‘dat zou toch altijd wel nodig blijven’.
Ik was al uitgecheckt. Het sprankje hoop doofde weer. Mijn gedachten bleven hangen bij zijn zinnetje 'dat zou toch altijd wel nodig blijven'... En ik voelde dat ik mezelf herpakte en dat m'n verzet groeide. Hoezo, 'dat zou altijd wel nodig blijven?' Volgens wie? Volgens jou? Ook dat zei ik niet hardop, maar ik was weer terug bij m'n hart.
Ik was al uitgecheckt. Het sprankje hoop doofde weer.
Rafelige eilandjes
Met die vraag had ik namelijk al een aardige worsteling gehad. M'n pigmentvlekken begonnen een jaar of tien geleden. Verspreid over m’n gezicht verzamelden mijn reeds aanwezige sproeten zich als groepjes activisten op het Malieveld, tot ik ze niet meer van elkaar kon onderscheiden en ze als rafelige eilandjes hele stukken van m’n gezicht bedekten. Rond m'n ogen, op m'n wangen, op m'n voorhoofd.
Ik leerde dat het ‘melasma’ heette en volledig onschuldig was gezondheids-wise. Geen reden dus voor verzekeraars om een behandeling te vergoeden. Maar ik vond ze vreselijk en had het gevoel dat iedereen er continu naar keek, zeker als ik geen make-up droeg om het te verhullen.
Wat niet helemaal onwaar was trouwens. Ik ging een keer wél naar buiten zonder make-up, om een pakje op te halen bij ons lokale PostNL punt. De winkelier vroeg (bloedserieus en met de beste intenties) of hij een doekje moest halen, omdat ik ‘allemaal vegen’ op m’n gezicht had. ‘Oh nee hoor… bedankt’, wist ik er nog uit te krijgen, voordat ik snel weer ging. Ik schaamde me en was woedend tegelijkertijd.
Ik vond het zo vreselijk lelijk en had het gevoel dat iedereen er continu naar keek
Schaamte
Dat ik mij als vrouw schaamde voor een 'defect' aan m'n uiterlijk is (helaas) eerder regel dan uitzondering. Brené Brown - schaamte onderzoeker - kwam er achter dat schaamte trigger nummer één bij vrouwen hun uiterlijk is (check deze Ted Talk als het thema je interesseert). Haar definitie van schaamte: een intens pijnlijk gevoel of ervaring dat we iets mankeren en daardoor geen liefde verdienen en/of nergens bij horen.
Maar ik reageerde zoals wij mensen vaak reageren op schaamte: in plaats van de schaamte te voelen en erover te praten wilde ik mijn uiterlijk veranderen om het rotgevoel te fixen. Kortom: ik stopte tijd, geld en energie in het veranderen van mijn uiterlijk om mijn innerlijk te veranderen.
Ik stopte tijd, geld en energie in het veranderen van mijn uiterlijk om mijn innerlijk te veranderen.
Dus onderzocht ik alle mogelijke behandelingen tegen melasma. Crèmes, peelings, laserbehandelingen, you name it. Ondanks dat geen enkele behandeling echt een duurzame oplossing beloofde, besloot ik met op elkaar geklemde kaken te doen wat ik kon. Naast verschillende peperdure smeersels die verbetering beloofden maar niet werkten, liet ik me uiteindelijk behandelen met laser, wat ongelooflijk pijnlijk was voor m’n hypergevoelige huid. Maar zo mogelijk werd het probleem er alleen maar erger van. Mijn huid werd alleen maar onrustiger.
Accepteren, tevoorschijn komen en keuzevrijheid
Ik zou nog zoveel kunnen vertellen over het proces dat daarna volgde, maar dit is het in het kort. Gaandeweg besefte ik dat een remedie tegen de schaamte niet zat in het oplossen van het uiterlijke probleem, maar het onderzoeken van een innerlijk probleem.
Dat begint met het leren accepteren van imperfectie. Dat gebeurt niet in één keer, maar in stapjes. Met vallen en opstaan en met hulp van de mensen die van je houden zoals je bent. (En bij mij werkte het super relativerend om moeder te worden, maar daar zou ik een boek over kunnen schrijven.)
Maar het gaat dieper dan alleen het tolereren van je minder mooie kanten: het is durven tevoorschijn komen als jezelf, vanuit de krachtige overtuiging dat jij er. mag. zijn, hoe je er ook uitziet. (Lees dit nog maar een keer.)
En als laatste gaat ook om het voelen van keuzevrijheid. Dat ik de keuze heb om wel of geen make-up te dragen, passend bij het moment, het weer, en hoe ik me voel. Afgestemd dus op wat IK wil en niet wat 'men' wel of niet wil zien.
Gisteren bijvoorbeeld, was het tegen de 30 graden. 's Ochtends keek ik mezelf aan in de spiegel en besloot: ik ga vandaag geen foundation dragen, mascara is genoeg. Bovendien had ik de afgelopen dagen last van eczeem bij m'n oog. M'n huid had duidelijk ademruimte nodig.
Tegenwoordig heb ik niet meer het gevoel dat ik verschrikkelijk opval zonder foundation, dus het voelde niet alsof ik iets spannends deed. Maar zelfs als er weer een winkelmeneer zou zijn die me een zakdoekje aanbiedt voel ik me sterk genoeg om daarmee te dealen.
Maar zelfs als er weer een winkelmeneer zou zijn die me een zakdoekje aanbiedt voel ik me sterk genoeg om daarmee te dealen.
En dát is precies die verschuiving van binnen waar ik immens dankbaar voor ben. Minder schaamte. Meer realisme. Meer rust. Meer zelfvertrouwen.
Dat ik oprecht kan zeggen: natuurlijk baal ik soms van die vlekken, maar ik voel zelden schaamte. En ik kan mijn energie steken in dingen die ik écht belangrijk vind. Mijn gezin, mijn muziek, schrijven, vrienden, m'n werk, koken, lezen, en alle moeilijke dingen die 'het leven' heten en zo vaak onze aandacht vragen. Man, we hebben die energie nodig toch?!
Ik geloof dat we de wereld niet mooier maken door mooi te zijn, we maken de wereld mooier door echt te zijn.
Zomaar eens wat vragen die je kunnen helpen in jouw eigen zoektocht naar een authentiek leven:
Welke dingen aan jezelf mag jíj leren accepteren?
Kom jij tevoorschijn als jezelf? Of als een opgepoetste versie?
Waarin ervaar jij te weinig keuzevrijheid?
‘Shame cannot survive being spoken and being met with empathy’ – Brené Brown
Laten we samen tevoorschijn komen,
Heleen