'IK BEN GEEN PERFECTIONIST HOOR, DAAR BEN IK VEEL TE LUI VOOR.'

Ik dacht altijd dat ik mijzelf geen perfectionist 'mocht' noemen, alsof het een soort geuzennaam was voor een elitegroepje hyperpresterende high potentials. Ik had ongelijk.

In deze blog betoog ik dat perfectionisme één mindset is, maar twee uitingsvormen heeft: een actieve en een passieve. Twee zijden van dezelfde munt.

Volgens de officiële definitie is perfectionisme: 'de neiging om van zichzelf of anderen extreem goede of zelfs perfecte prestaties te verwachten, meer dan wat je in de situatie zou verwachten.' (DSM V, PsyNed)

Deze definitie en meer had ik al lang bestudeerd tijdens het schrijven van mijn scriptie (over prestatiedruk, perfectionisme en zelfcompassie). Maar zelfs daarna bleef een hardnekkig beeld van perfectionisten bestaan. Mijn beeld van een perfectionist was iemand die een perfect geordend en gedisciplineerd leven leidde. Foutloos. Om door een ringetje halen van binnen en buiten. Schoenen op een rijtje, met schone zolen, op een schone mat.

Mijn schoenen stonden niet op een rijtje.

Mijn zolen waren niet schoon.

En mijn mat ook niet.

Ik maakte veel fouten, meer dan ik kon tellen.

Nee, ik kon absoluut geen perfectionist zijn.

Ondanks dat ik telkens weer getrokken werd naar het thema perfectionisme in boeken, podcasts en gesprekken met dierbaren, voelde ik mij aan de zijlijn staan. Het bleef in mijn hoofd klinken: nee joh, je bent veel te passief voor een perfectionist. Échte perfectionisten hebben alles perfect voor elkaar, altijd en vullen elke minuut van de dag met het afvinken van taken en het ordenen van hun sokkenla.

Zo ben jij niet.

Jij bent op z'n best selectief perfectionistisch. Oké, voor sommige dingen ga je 100%, maar je laat een hoop verslonzen, je vergeet te sporten en kijkt teveel tv. Je leest boeken niet uit en maakt projecten niet af. Je zou veel efficiënter met je tijd kunnen omgaan en toch voel je je moe, alsof je altijd druk bent.

Weet je wat jij bent?

LUI.

Zo klonk het dan in mijn hoofd.

Pas toen ik voor dit boek alle leefgebieden begon op te sommen waarin ik wél perfectionisme ervaar, begonnen ineens alle puzzelstukjes in elkaar te vallen.

Daarnaast had ik eerder niet goed door dat ‘de neiging om van zichzelf of anderen extreem goede of zelfs perfecte prestaties te verwachten' ook kan betekenen dat er soms niks uit je handen komt, omdat je zo overweldigd bent door je eigen eisen, dat je niet eens weet waar je zou moeten beginnen.

En op die momenten is Netflix, online shoppen, eten of Instagram een gemakkelijke uitweg. Maar jammer genoeg maakt dat je alleen maar kritischer op jezelf. Je zou beter moeten weten, toch?

Zo'n cirkel is lastig te doorbreken, want het zuigt je naar beneden, vreet energie en ontneemt je de moed om ook maar iets kleins te proberen.

Hoe kunnen we toch die kleine stap zetten? De volgende gedachtegang helpt mij nog steeds op dagelijkse basis:

Perfectionisme is een MINDSET, die zich UIT in verschillende soorten gedrag, of dat nou ACTIEF of PASSIEF gedrag is.

Het is de ontevredenheid die je voelt nadat je een project hebt afgerond dat prima wordt beoordeeld, of de frons tussen je ogen wanneer je in de spiegel kijkt. Het is de takenlijst die maar niet korter lijkt te worden, omdat je oog altijd valt op de details die nog níet kloppen, de kruimels op de tafel, de spinnenwebben boven de kast.

Perfectionisme is een mindset, die zich uit in gedrag.

ACTIEF perfectionistisch gedrag: je bent effectief, krijgt dingen voor elkaar. Alleen... je bereikt zelden het niveau dat je voor ogen hebt. Ook pak je waarschijnlijk te weinig ruimte voor rust en zelfzorg. En je blijft bijna altijd ontevreden over wat je af hebt en wat er nog gedaan moet worden. Zwaar vermoeiend.

Maar PASSIEF perfectionistisch gedrag is óók zwaar vermoeiend. Al ziet het er zogenaamd relaxed en ontspannen uit. Het geeft namelijk géén voldoening (je krijgt niks af van wat je belangrijk vindt) en kost toch energie. Je bent eigenlijk steeds op de vlucht voor je innerlijke criticus en zoekt een uitweg in 'nepontspanning'. Door niet eens in actie te komen, loop je ook niet de kans om te falen. En dat wil je ten koste van alles voorkomen.

Kortom, perfectionisme heeft één mindset en twee gezichten...

Ik denk trouwens niet dat je óf 100% passieve of 100% actieve perfectionist bent, maar dat we allemaal gebieden hebben waar we de moed voor hebben (actief) en waar we geen moed voor hebben (passief). Maar beide hebben die nare onderstroom van onrealistische verwachtingen.

En je pakt het aan bij die MINDSET, niet het gedrag.

Dat laatste is wel vaak onze neiging: proberen ons gedrag te veranderen.

Het werkt veel beter om te beginnen bij de mindset, de overtuigingen en verwachtingen. Het gedrag volgt van binnen naar buiten.

En mijn ervaring is: dat werkt als een tierelier. 💛✨️

#passief #actief #perfectionisme #mildheid #zelfkennis #vanbinnennaarbuiten #persoonlijkegroei